Cyber Community: ชีวิตและสังคมของผู้บริโภคยุคใหม่ขับเคลื่อนสังคมอย่างไรบ้าง

เรื่อง: สุวิทย์ รุจินานนท์

อีกหนึ่งเรื่องราวของ Creative Society ที่ไม่ควรมองข้ามในวันนี้ก็คือ Cyber Community ที่มีขนาดใหญ่ ไร้พรมแดน ไร้เชื้อชาติ ศาสนา ที่วันนี้ได้เกิดสังคมมากมายหลายหลากที่คุณสามารถร่วมเป็นสมาชิกได้

จากหน้าที่เดิมของโลกไซเบอร์ที่เป็นเพียงการให้ข้อมูลข่าวสาร การรับส่งจดหมายอิเล็คโทรนิค มาสู่การเปิดร้านค้าขายสินค้าออนไลน์ เกมส์ออนไลน์ การสร้างสังคมทางอินเทอร์เน็ต ไม่ว่าจะเป็นการแช็ทผ่านทาง MSN Messenger หรือการสร้างโปรไฟล์ตัวเองผ่านทาง Hi5, Myspace หรือ Facebook แล้วจับกลุ่มย่อยทั้งแบบแน่นและแบบหลวมกันอยู่ภายใน และท้ายที่สุดกับเว็บไซต์ใจดีสไตล์ Wikipedia ที่เป็นเหมือนกับสารานุกรมเสรีให้คุณสามารถเข้าไปค้นหา ศึกษา แนะนำ และเพิ่มเติมข้อมูลผ่านทางหน้าจอได้

เมื่อการเติบโตเพิ่มขึ้นแบบทวีคูณ ทั้งจำนวน Community ที่เพิ่มขึ้น รวมไปถึงจำนวนผู้ใช้งานที่มีอายุหลากหลายขึ้น จึงไม่น่าแปลกใจเลยที่ปัจจุบันเรามีหลักสูตรสอนการสร้าง Home page บนอินเทอร์เน็ต มีการเรียนการสอนในระดับมหาวิทยาลัย ที่ผลิตบุคลากรมารองรับการเจริญเติบโตของโลกไซเบอร์ขนาดยักษ์นี้ ไม่ว่าจะเป็นหลักสูตรการออกแบบเว็บไซต์, Character Design สำหรับการใช้งานออนไลน์, การออกแบบเกมส์ออนไลน์ การบริหารจัดการในโลกอินเทอร์เน็ต ฯลฯ

สังคมบนอินเทอร์เน็ตนั้น แบ่งประเภทชุมชนออกได้เป็น 5 กลุ่มหลักๆ ดังนี้

กลุ่มแรก จะเป็นกลุ่มของอินเทอร์เน็ตที่ให้ข้อมูลข่าวสารทั่วไป เป็นเรื่องราวความเป็นไปในบ้านเมือง เช่น เว็บหนังสือพิมพ์ เว็บข้อมูลการท่องเที่ยว เว็บไซต์ประจำจังหวัด หรือเว็บข่าวบันเทิง เป็นต้น ซึ่งในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่จะเป็นเว็บไซต์ที่ผู้ใช้สามารถเยี่ยมชมได้ฟรี หรือบางเว็บเพียงแค่ท่านสมัครสมาชิกก็สามารถเข้าดูได้โดยไม่ต้องเสียเงินใดใด

กลุ่มที่สอง คือ เว็บไซต์ประเภทแบ่งปันความรู้ ที่ผู้ใช้สามารถเข้าไปแบ่งปันข้อมูลกันในเว็บได้ เช่น wikipedia สารานุกรมเสรีที่นอกจากจะสามารถค้นหาข้อมูลของสิ่งต่างๆได้แล้ว ท่านยังสามารถเพิ่มเติมข้อมูลที่เกี่ยวข้อง โดย Post ใส่ลงในเว็บไซต์นั้นได้ด้วย นับเป็นการสร้างชุมชนแบบแบ่งปันชั้นเยี่ยม หรือจะเป็น Google Earth ที่เราสามารถเข้าไปค้นหาสถานที่ต่างๆได้รอบโลก อีกทั้งยังสามารถส่งรูปภาพเพื่อแบ่งปันมุมมองของสถานที่ต่างๆได้อีก

กลุ่มที่สาม จะเป็นอินเทอร์เน็ตเชิงพาณิชย์ ที่ผู้ประกอบการสร้างหน้าร้าน เปิดบริษัท ของตัวเองอยู่ในรูปของเว็บไซต์ เพื่อให้ผู้เยี่ยมชมสามารถเลือกซื้อสินค้าออนไลน์ได้ ไม่ว่าจะเป็นการซื้อผลิตภัณฑ์ การซื้อเทรนด์ข้อมูลเกี่ยวกับแฟชั่น การซื้อข้อมูลวิจัยด้านวิชาการ ฯลฯ จัดได้ว่าเป็นเครื่องมือทางการตลาดอีกหนึ่งชิ้นที่กำลังเติบโตอย่างสูง เพราะร้านค้าที่คุณเปิดถ้าถูกการออกแบบอย่างดี พร้อมมีสินค้า หรือข้อมูลที่น่าสนใจ ท่านก็สามารถมีลูกค้าที่มาจากทุกมุมโลกได้

กลุ่มที่สี่ จัดอยู่ในกลุ่มของเกมส์ออนไลน์ ที่วันนี้นอกจากที่คุณจะเข้าไปเล่นเกมส์คนเดียว ต่อสู่คนเดียวแล้ว เกมส์ออนไลน์ได้สร้างสังคมขึ้นในโลกอินเทอร์เน็ต คุณสามารถพบปะเพื่อนใหม่ผ่านตัวละครที่อยู่ในเกมส์ ถึงขั้นที่คุณสามารถจ่ายเงินซื้อแหวนให้ และอาจพัฒนาไปถึงการแต่งงานในท้ายที่สุดก็ได้

กลุ่มที่ห้า จะเป็นเว็บไซต์ที่เป็น Community แท้ๆ เป็นการจับกลุ่มของเพื่อนฝูง หรือเป็น cyber space ที่รวบรวมผู้ที่สนใจในเรื่องเดียวกันเข้ามาอยู่รวมกัน อย่างเช่น Hi5, Facebook เว็บไซต์สไตล์นี้เปิดโอกาสให้คุณสร้างโปรไฟล์ของคุณไว้บนโลกอินเทอร์เน็ต เป็นช่องทางการหาเพื่อนในรูปแบบใหม่ มีการเม้นท์ข้อมูล (ส่งคอมเมนท์หากันบนหน้าแรก) ส่งจดหมายถึงกันภายใน, หรืออย่างเว็บของ Multiply ที่เป็น Community ของคนที่ชอบถ่ายภาพ มีการสร้างโปรไฟล์ของรูปภาพ แบ่งปันให้กับเพื่อนสมาชิกภายในกลุ่ม, หรือเว็บยอดนิยมอย่าง Pantip ที่จัดได้ว่าเป็นชุมชน Interactive ขนาดใหญ่ มีการแบ่งย่อยของสังคมต่างๆออกไป สามารถแสดงความคิดเห็นกันได้อย่างเสรี ไม่ว่าจะเป็นหมวด Café ร้านกาแฟแห่งเสรีภาพ เพื่อมุมมองใหม่กับสังคมที่ถูกย่อยลงไป เช่น กลุ่มคนวัยจ๊าบกับห้องสยามสแควร์ ห้องเฉลิมไทยกับคนที่สนใจภาพยนตร์ วิทยุ-โทรทัศน์ ห้องไกลบ้าน ที่นำเสนอเรื่องของคนไทยในต่างแดน เป็นต้น

ในบางเว็บไซต์ มันอาจทำหน้าที่เป็นมากกว่าหนึ่งประเภทข้างต้นก็ได้ หรือบางเว็บอาจมีครบทั้งห้าองค์ประกอบเลย แต่ทั้งหมดทั้งปวงนี้มีหัวใจสำคัญหนึ่งอย่างร่วมกัน นั่นก็คือ “การออกแบบ” ที่จะต้องคำนึงถึงการสื่อสารในแบบ Interactive ระหว่างหน้าเว็บไซต์กับผู้เยี่ยมชม ดังนั้นการออกแบบกราฟฟิคบนหน้าจอ จะต้องให้ความสำคัญอย่างสูงในเรื่องของงาน Interface เพื่อให้ผู้ใช้สามารถเยี่ยมชมเว็บไซต์ของเราได้ง่าย ส่วนเรื่องฟังค์ชั่นการใช้งาน ก็คงขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ของแต่ละเว็บไซต์ไป

Cyber Community นั้น ถ้ามองผ่านๆก็เป็นเพียงโลกใบเล็กขนาดเท่าหน้าจอคอมพิวเตอร์ ที่คุณสามารถโยกย้ายไปในทุกสถานที่ที่มีสัญญาณอินเทอร์เน็ต แต่ในความเป็นจริง ชุมชนอินเทอร์เน็ตก็ได้พัฒนาออกมานอกจอคอมฯด้วย พวกเขามีการนัดพบปะสังสรรค์กันในหลายรูปแบบ เช่น จัดกิจกรรมท่องเที่ยวด้วยกันเป็นกลุ่ม หรือแอบนัดเจอเพื่อนใหม่ที่รู้จักกันทางเอ็ม (MSN) ฉะนั้นแล้ว ผลพวงของเครือข่ายจากโลกอินเทอร์เน็ตนี้ จึงไม่เล็กอย่างที่คุณคิดเลย มันส่งผลต่อความเปลี่ยนแปลงต่างๆในทางสังคมอย่างใหญ่หลวง ทั้งในเชิงบวกและเชิงลบ

สิ่งสำคัญอยู่ที่การควบคุมพฤติกรรมการใช้งานของประชากรไซเบอร์ (ที่มีทั้งเด็กและผู้ใหญ่ หรือบางทีก็มีเด็กปลอม-ผู้ใหญ่ปลอม เราไม่อาจล่วงรู้ได้) ภาครัฐควรต้องเข้ามาดูแลอยู่ห่างๆ มีกฎเกณฑ์ให้ชุมชนออนไลน์เติบโตและดำเนินไปอย่างมีระบบระเบียบ พร้อมทั้งให้ความรู้ในการใช้งานอย่างถูกต้องในทางที่ถูกที่ควร อันจะเป็นการลดปัญหาอาชญากรรม ที่อาจเริ่มต้นจากการกดปุ่มบนแป้นพิมพ์ในอนาคต