MATERIALS IN CONSERVATION

การบูรณะจิตรกรรมฝาผนัง ณ โบสถ์ซิสทีนชาเปลแห่งนครรัฐวาติกัน อันเป็นผลงานชิ้นเอกของมิเกลันเจโล นับเป็นโครงการบูรณะจิตรกรรมฝาผนังภายในที่สำคัญที่สุดของศตวรรษที่ 20 ซึ่งมีการเก็บรายละเอียดขั้นตอนการอนุรักษ์อย่างเป็นระบบ ทั้งการบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษรและการถ่ายภาพตามคู่มือ "กฎสำหรับการปฏิสังขรณ์งานศิลปะ (Rules for restoration of works of art)" เขียนโดยคาร์โล ปิเอตรันเจลิ ผู้อำนวยการห้องทดลองของวาติกัน เพื่อใช้ในการบูรณะงานจิตรกรรมโดยเฉพาะ ซึ่งเริ่มตั้งแต่การเก็บข้อมูลของจิตรกรรมโดยการสอบถามผู้มีส่วนร่วมในการซ่อมแซมเมื่อปี 1930 รวมถึงการเก็บข้อมูลด้านสภาพแวดล้อมทางกายภาพ อันเป็นส่วนสำคัญในการวางแผนการอนุรักษ์ให้ยังคงหลักฐานทางประวัติศาสตร์ไว้ได้มากที่สุด จากการเก็บข้อมูลพบว่าพื้นผนังและเพดานทั้งหมดของโบสถ์ถูกเคลือบด้วยควันเทียนที่ประกอบด้วยขี้ผึ้งและเขม่าไฟ ส่วนเหนือหน้าต่างและเพดานรูปโค้งพระจันทร์ครึ่งซีกได้รับความเสียหายจากควันและไอเสียจากการจราจรในกรุงโรม ขั้นตอนแรกของการบูรณะจึงเป็นการแปะพลาสเตอร์หนาราว 5 มม. บริเวณจิตรกรรมในส่วนที่ลอกร่อนให้ยึดกลับเข้าไปใหม่ ซึ่งทำโดยการฉีดโพลีไวนิล แอลกอฮอล์ (Polyvinyl Alcohol, PVA) เพื่อยึดพลาสเตอร์ จากนั้นใช้การอุดและการเขียนเสริม (Retouching) หรือเขียนใหม่ (Repainting) และทำความสะอาดพื้นผิวตามประเภทของสิ่งสกปรก เช่น การตกผลึกของแคลเซียมคาร์บอเนต จะใช้น้ำกลั่นและน้ำยาไดเมทิลฟอร์มาไมด์ (Dimethylformamide) ก่อนเคลือบด้วยน้ำยาจากอะคริลิก โพลิเมอร์ (Acrylic Polymer) เพื่อผสานและรักษาผลงาน หลังบูรณะเสร็จสิ้น โบสถ์ได้ปิดหน้าต่างทั้งหมดเพื่อป้องกันไม่ให้อากาศและไอเสียเข้ามาบริเวณภายใน พร้อมติดตั้งระบบปรับอากาศเพื่อควบคุมการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิและความชื้นให้คงที่
  

การตระหนักถึงคุณค่าของพื้นที่สามารถทำได้ในหลายมิติ ตั้งแต่การสร้างงานสถาปัตยกรรมลงบนพื้นที่ว่างเปล่า แต่เมื่อไม่มีสิ่งก่อสร้างใดที่ยั่งยืน การอนุรักษ์จึงเป็นงานต่อเนื่องที่ต้องทำหลังจากนั้น โดยวัสดุถือเป็นส่วนสำคัญอย่างหนึ่งที่จะคงผลงานล้ำค่าต่างๆ ให้คงอยู่ยาวนานต่อไป

เรื่อง: ชมพูนุท วีรกิตติ และ ปิยวรรณ กลิ่นศรีสุข