ผ้าย้อมสีธรรมชาติ ความงามที่เกื้อกูลสิ่งแวดล้อม

ปฏิเสธไม่ได้ว่าในกระบวนการฟอกย้อมแบบอุตสาหกรรมนั้นย่อมมีสารเคมีเป็นส่วนประกอบหลัก ซึ่งไม่เพียงปะปนอยู่ในเสื้อผ้าสีสวย หากยังอาจปนเปื้อนออกมากับน้ำเสียจากโรงงาน กลายมลพิษที่ต่อส่งผลกระทบต่อแหล่งน้ำและแหล่งอาหารของสิ่งมีชีวิต จึงมีผู้ประกอบการเสื้อผ้าและสิ่งทอยุคใหม่ที่เลือกหันกลับมาหาภูมิปัญญาการ ‘ย้อมสีธรรมชาติ’ หยิบเอาเปลือกไม้และใบไม้นานามาสกัดสีสันแต่งแต้มความสวยงามให้ผืนผ้า เพื่อก้าวไปข้างบนเส้นทางธุรกิจที่เกื้อกูลสิ่งแวดล้อม พร้อมทดลองและพัฒนาเทคนิควิธีการใหม่ ๆ เพื่อสร้างสรรค์ผ้าย้อมสีธรรมชาติให้สามารถขยายขอบเขตการต่อยอดออกไปได้อย่างยั่งยืน

ผ้าฝ้ายย้อมห้อมธรรมชาติ ดีต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
ต้นห้อม เป็นพืชล้มลุกที่ชอบความชุ่มชื้นมักขึ้นอยู่บริเวณป่าต้นน้ำลำธาร แต่ผู้คนส่วนใหญ่รู้จักห้อมดีกว่าในฐานะโทนสีย้อมเอกลักษณ์คู่ ‘ผ้าหม้อห้อม’ ผ้าพื้นเมืองของจังหวัดแพร่ ซึ่งเป็นแหล่งผลิตผ้าหม้อห้อมเก่าแก่และใหญ่ที่สุดของประเทศไทย

ชุมชนบ้านแม่ลัว เป็นอีกชุมชนหนึ่งที่ยังคงรักษาวิถีการย้อมห้อมแบบโบราณเพื่อสร้างสรรค์  ‘ผ้าฝ้ายย้อมห้อมธรรมชาติ’ ที่มีคุณค่าและคุณภาพ โดยเลือกใช้เฉพาะเส้นฝ้ายดิบที่ไม่ผ่านการฟอกสีมาผ่านกระบวนการย้อมแบบพิถีพิถัน ซึ่งทุกขั้นตอนจะต้องอาศัยทักษะประสบการณ์ ความรู้ความเข้าใจและทำด้วยมือทั้งหมด  

ตั้งแต่การหมักกิ่งและใบห้อมในหม้อกับปูนขาวประมาณ 72 ชั่วโมง จนได้ ‘ห้อมเปียก (Indigo Paste)’ ก่อนผสมกับน้ำด่างจากขี้เถ้าและปูนขาว แล้วทิ้งไว้จนเกิดฟองสีน้ำเงินเข้ม พร้อมสำหรับการนำฝ้ายดิบมาลงย้อมด้วยเทคนิคย้อมแบบเย็น ซึ่งจะแช่ฝ้ายในหม้อบรรจุน้ำห้อม จากนั้นนำขึ้นมาบีบให้ดูดซึมสีได้ทั่วถึงแล้วแช่ต่ออีกพัก ก่อนบีบหมาดและแขวนผึ่งลมประมาณ 20 – 30 นาที จากนั้นจึงแช่สารละลายสารส้มเพื่อล็อคสีและหมักไว้ในถุงพลาสติกเพื่อรอการย้อมรอบต่อไปจนกว่าจะได้โทนสีเข้มหรืออ่อนตามต้องการ

นอกจากสีสันสวยงามและมีเสน่ห์เฉพาะตัว ผ้าฝ้ายย้อมห้อมธรรมชาติยังซ่อนกลิ่นหอม ไม่เปรอะเปื้อนง่าย ระบายอากาศได้ดีและมีสารต้านอนุมูลอิสระ จึงเหมาะกับการนำมาทอเป็นเสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย ที่สำคัญคือทุกกระบวนการผลิตปราศจากสารเคมี น้ำเสียหรือฝุ่นละออง จึงดีต่อสุขภาพของผู้ใช้ ผู้ผลิตและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมเต็มร้อย

ผ้าย้อมสีใบอะโวคาโด้ ผ้าโทนเบจจากเศษใบไม้เหลือทิ้ง
เชื่อว่ายังมีคนไม่รู้ว่า ‘อาโวคาโด’ คือพืชเศรษฐกิจอีกชนิดหนึ่งของจังหวัดเชียงรายที่เกษตรกรหลาย ๆ ชุมชนปลูกขายเป็นอาชีพหลัก ภายหลังจากเก็บเกี่ยวผลผลิตจึงมีเศษกิ่งก้านใบอาโวคาโดเหลือทิ้งกองพะเนินอยู่เต็มสวน วรณ์อีโคครีเอชั่น (WORN Eco Creation) ผู้ประกอบการผ้าทอย้อมสีธรรมชาติแห่งชุมชนโป่งแพร่ อำเภอแม่ลาว เลยลองรวบรวมมาทดลองเป็นวัตถุดิบตั้งต้นของสีย้อมด้วยการต้มที่อุณหภูมิความร้อน 80 องศาเซลเซียส เป็นระยะเวลานานกว่า 1 ชั่วโมง พลันค้นพบความน่าสนใจของกิ่งและใบของอาโวคาโดซึ่งให้โทนสีเบจไม่เหมือนใคร แถมมีหลากหลายเฉดตามภูมิทำเลแหล่งปลูกที่แตกต่าง

ทางแบรนด์จึงต่อยอดไอเดียด้วยการหยิบเส้นใยเทนเซล (Tencel) จากพืชตระกูลยูคาลิปตัสมาย้อมและทอจนเกิดเป็น ‘ผ้าย้อมสีจากใบอะโวคาโด’ ที่มีจุดเด่นในเนื้อผ้าที่ให้สัมผัสเนียนนุ่ม อ่อนโยน ไม่ระคายเคืองผิวและทางเดินหายใจ รวมถึงปลอดภัยสำหรับผิวเด็กทารกและคนผิวแพ้ง่าย

โดยทุกกระบวนการผลิตให้ความสำคัญกับคุณภาพควบคู่ใส่ใจสุขภาพของช่างย้อม ช่างทอ และผู้สวมใส่ด้วยการหลีกเลี่ยงใช้สารเคมีและไม่มีสารตกค้างทำลายสิ่งแวดล้อม เหนืออื่นใดยังเป็นการเปลี่ยนเศษวัสดุเหลือใช้ภาคการเกษตรให้กลับมามีคุณค่า พร้อมช่วยส่งเสริมอาชีพและรายได้ให้กับชาวชุมชนอย่างสร้างสรรค์อีกด้วย

เรื่อง : คุณากร เมืองเดช